Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB), zorlayıcı obsesyonlar ve tekrarlayan kompulsif davranışlarla karakterize edilen bir psikiyatrik bozukluktur. Bu makalede, OKB'nin belirtileri, nedenleri, tedavisi ve başa çıkma stratejileri ele alınacaktır.

Okb’nin sebebi nedir?

Obsesif Kompulsif Bozukluk'un (OKB) kesin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik, biyolojik, çevresel ve psikolojik faktörlerin bir araya gelmesinin OKB gelişiminde rol oynadığı düşünülmektedir.

Okb Tanısı Nasıl Konur? 

Aşağıdaki kriterler, bir klinik değerlendirme sırasında gözlemlenen semptomlar ve bunların günlük yaşam üzerindeki etkisi göz önüne alınarak OKB tanısı koymak için kullanılır.

DSM-5'e göre OKB tanı kriterleri:

Obsesyonlar ve/veya Kompulsiyonlar:

Kişinin, obsesyonlar (zorlayıcı, tekrarlayan düşünceler, düşünceler veya görüntüler) ve/veya kompulsiyonlar (tekrarlayan davranışlar veya zihinsel eylemler) yaşadığının belirtilmesi gerekir.

Obsesyonlar, kişinin zihnini işgal eden, kişinin kontrolü dışında ortaya çıkan ve kaygıya neden olan düşüncelerdir.

Kompulsiyonlar, kişinin obsesyonlarını nötralize etmeye veya azaltmaya yönelik tekrarlayan davranışlar veya zihinsel eylemlerdir.

Zaman ve İşlevsellik Kısıtlamaları:

Obsesyonlar ve/veya kompulsiyonların kişinin günlük yaşamını önemli ölçüde etkilediği ve işlevselliğini kısıtladığı belirtilmelidir.

Obsesyonlar ve kompulsiyonlar, kişinin sosyal, iş veya diğer önemli alanlardaki işlevselliğini ciddi şekilde bozabilir.

Bozukluğun Sürekliliği:

Obsesyonlar ve/veya kompulsiyonlar, kişi için en az bir saatlik bir süre boyunca veya günde bir kez olacak şekilde sürekli bir şekilde var olmalıdır.

Semptomlar, en az altı ay boyunca devam etmelidir.

Bozukluğun Durumuna Yönelik Değerlendirme:

Obsesyonlar ve/veya kompulsiyonların, başka bir tıbbi veya psikiyatrik durumun doğrudan fizyolojik etkisi veya madde kullanımı tarafından daha iyi açıklanamadığı belirtilmelidir.

OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUK (OKB) BELİRTİLERİ NELERDİR? 

OKB belirtileri, kişiden kişiye değişebilir ve semptomların yoğunluğu zamanla değişebilir. Bu belirtiler, kişinin yaşamını önemli ölçüde etkileyebilir ve günlük işlevselliği kısıtlayabilir.

Obsesyonlar

Kirlilik Korkusu: Hijyenle ilgili aşırı endişe duyma. Bu kişiler, mikropların veya kirin nesnelerle temasından korkabilirler.

Zarar Verme Korkusu: Sevdiklerine veya kendilerine zarar verme korkusuyla obsesif düşüncelere kapılma. Örneğin, evde bulunan kesici veya zararlı nesnelerin kullanılmasından korkabilirler.

Simetri ve Düzen Korkusu: Nesnelerin simetrisi veya düzeniyle ilgili aşırı endişe duyma. Her şeyin düzenli ve simetrik olmasını gerektiren takıntılı düşünceler olabilir.

Kompulsiyonlar

El Yıkama Ritüelleri: Mikroplardan kurtulmak için tekrarlayan ve aşırı el yıkama davranışları sergileme.

Kontrol Etme Davranışları: Kapıları, ocakları veya elektrik prizlerini tekrar tekrar kontrol etme ihtiyacı hissetme.

Sayma veya Düzeltilme Ritüelleri: Sayma, düzeltilme veya belirli sayıda tekrar etme gibi tekrarlayan zihinsel veya fiziksel ritüeller.

Duygusal Semptomlar

Kaygı ve Endişe: Obsesyonlar ve kompulsiyonlar nedeniyle artan kaygı ve endişe düzeyleri. Kişi, obsesyonlarının veya kompulsiyonlarının neden olduğu duygusal stresle başa çıkamaz.

Suçluluk Duygusu: Obsesyonlara uyum sağlamak için gerçekleştirilen kompulsiyonlar nedeniyle suçluluk veya utanç hissetme.

İçsel Çatışma: Obsesyonların ve kompulsiyonların kişinin normal yaşamını engellediği hissi. Kişi, bu düşüncelerle başa çıkmanın zorluğu ve içsel mücadelesiyle karşı karşıya kalabilir.

Sosyal Etkiler

Zaman Kaybı: Kompulsiyonlar nedeniyle günlük yaşamdaki normal aktivitelere zaman ayıramama veya uzun süre kaybetme hissi.

Sosyal İzolasyon: Obsesyonlar ve kompulsiyonlar nedeniyle sosyal etkileşimlerde bulunma isteksizliği veya kaçınma davranışları sergileme.

İş ve Okul Performansında Düşüş: OKB semptomları, kişinin iş veya okul performansını olumsuz etkileyebilir ve konsantrasyon eksikliği veya işlevsizlikle sonuçlanabilir.

OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUK (OKB) NASIL TEDAVİ EDİLİR?

OKB tedavisi, kişinin semptomlarını yönetmesine ve günlük yaşamını olumlu bir şekilde etkilemesine yardımcı olur. Her birey tedaviye karşı farklı yanıt verebilir, bu nedenle tedavi planı genellikle kişiye özgü olarak düzenlenmelidir. Ayrıca, tedavinin uzun vadeli ve düzenli olarak takip edilmesi, başarı şansını artırabilir.

Psikoterapi

Psikoterapide amaç kişinin daha kaliteli ve sağlıklı bir yaşam sürmesine yardımcı olmaktır. Bu doğrultuda kişiye en uygun terapi ekolü ile ilerlenir. Terapi sürecinde, kişi obsesyonları tanımak, sorgulamak ve değiştirmek için araçlar öğrenir. Kompulsiyonlarla başa çıkma stratejileri geliştirilir ve kişiye tekrarlanan davranışlarını azaltma becerileri kazandırılır.

Farmakolojik Destek

Antidepresanlar OKB semptomlarını hafifletmede etkili olabilir. Anksiyolitik ilaçlar, acil durumlarda veya diğer tedavilerle birlikte ve uzman doğrultusunda kullanılmalıdır. İlaç tedavisi  ile psikoterapiye devam etmek tedaviyi kalıcı hale getirerek işlevselliği arttırmaya yardımcı olur.

OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUK (OKB) İLE BAŞA ÇIKMA STRATEJİLERİ:

Bilişsel Yeniden Yapılandırma:

Obsesyonları tanıyın ve sorgulayın: Zihinsel olarak rahatsız edici obsesyonları tanıyın ve gerçekliklerini sorgulayın. Obsesyonların gerçekleşme olasılığını objektif olarak değerlendirin.

Mantıklı düşünceler geliştirin: Olumsuz düşünceleri ve korkuları olumlu ve gerçekçi düşüncelerle değiştirin. Obsesyonlarınızın gerçekleşme olasılığının düşük olduğunu hatırlayın.

Kompulsiyonları Azaltma ve Yönetme:

Kompulsiyonları erteleyin: Kompulsiyonları ertelemek veya ertelemek, kısa süreli rahatlama sağlayabilir ve zamanla kompulsiyonlarınızı azaltabilir.

Kompulsiyonlara meydan okuyun: Kompulsiyonları yapmamak veya azaltmak için kendinize meydan okuyun. Başlangıçta zor olabilir, ancak pratik yapmakla daha iyi hale gelir.

Stres Yönetimi:

Derin nefes alma: Nefes alma egzersizleri ve derin nefes alarak stresi azaltın. Derin nefes alma, vücudu sakinleştirir ve zihinsel odaklanmayı artırır.

Progressif kas gevşetme: Vücudunuzdaki kasları sırayla gerginleştirin ve sonra gevşetin. Bu, vücuttaki gerginliği azaltabilir ve rahatlama sağlayabilir.

Sağlıklı Yaşam Tarzı:

Düzenli egzersiz: Düzenli fiziksel aktivite, stresi azaltır, ruh halini iyileştirir ve genel sağlığı destekler.

Sağlıklı beslenme: Dengeli bir diyet, vücudunuzun ihtiyaç duyduğu besinleri almasını sağlar ve genel sağlığı iyileştirir.

‘’OKB ile başa çıkma stratejileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Ancak, sabırlı olmak ve tutarlılıkla stratejileri uygulamak, uzman eşliğinde devam etmek semptomları yönetmede en etkili adımdır.’’

Kl. Psk. İlyada Gençer