Yaygın Kaygı Bozukluğu (YKB), sürekli ve aşırı endişe, kaygı ve huzursuzluk duygularıyla karakterize edilen bir ruhsal bozukluktur. Bu endişeler, belirli bir tehdit veya tehlike olmaksızın genel yaşam alanlarıyla ilgili olabilir. Kişi, günlük yaşamda karşılaştığı olaylar veya etkinlikler hakkında aşırı endişe duyar, ancak bu endişeler genellikle mantıksız veya orantısızdır.

Yaygın kaygı bozukluğunun (YKB) tanısı nasıl konur?

Bir mental sağlık profesyoneli tarafından klinik görüşmeler ve belirli tanı ölçütleri kullanılarak konulur. Kişinin semptomları, kaygının sıklığı ve şiddeti değerlendirilir. Bu süreçte fiziksel sağlık sorunlarının dışlanması da önemlidir.

DSM-5'e göre YKB’nin  tanı kriterleri:

1.Sürekli ve Aşırı Endişe: Kişinin en az altı ay boyunca sürekli ve aşırı endişe duyması. Bu endişeler genellikle belirli bir tehlike veya tehdit ile sınırlı değildir ve genel yaşam alanlarıyla ilgilidir.

2.Kontrol Edilemez Endişeler: Endişe duygularının kontrol edilemez olduğu ve kişinin endişelerinin orantısız olduğu durumlar. Kişi endişeleri hakkında mantıklı bir açıklama sunamaz.

3.Fiziksel ve Psikolojik Belirtiler: Endişe duyguları genellikle çeşitli fiziksel semptomlarla birlikte ortaya çıkar, bu semptomlar arasında kas gerginliği, baş ağrısı, mide rahatsızlıkları, terleme, titreme ve nefes darlığı bulunabilir.

4.Günlük Yaşamı Etkileme: Endişe duygularının günlük yaşam aktivitelerini, işlevselliği veya ilişkileri olumsuz etkilemesi. Kişi, endişe nedeniyle iş, okul veya sosyal etkinliklerde zorluklar yaşayabilir.

5.Belirli Durumlarla İlişkili Değil: Endişe duyguları, belirli bir tehlike veya tehdit olmaksızın genel yaşam alanlarıyla ilgilidir. Bu endişeler genellikle belirsizlik, güvensizlik ve kontrol kaybı hisleriyle ilişkilendirilir.

Bu kriterlerin tümünün en az altı ay boyunca devam etmesi ve kişinin günlük işlevselliğini önemli ölçüde etkilemesi gerekir. Yaygın Kaygı Bozukluğu tanısı koymak için, belirtiler kişinin yaşamını önemli ölçüde etkilemelidir ve başka bir tıbbi veya psikiyatrik bozukluğun sonucu olmamalıdır.

YAYGIN KAYGI BOZUKLUĞU BELİRTİLERİ NELERDİR?

Bu belirtiler, YKB’nin genel özelliklerini yansıtan önemli semptomlardır. Ancak, belirtiler kişiden kişiye değişebilir ve bazıları belirli semptomları daha belirgin yaşarken, diğerleri daha az belirgin semptomlarla karşılaşabilir.

Duygusal Semptomlar

Yaygın kaygı bozukluğu yaşayan bireyler, genellikle belirli bir neden olmaksızın sürekli endişe, gerginlik ve huzursuzluk hissederler. Bu endişe duygusu, günlük aktiviteler sırasında veya etkinliklerden önce artabilir.

Fiziksel Semptomlar:

Yaygın kaygı bozukluğu, çeşitli fiziksel semptomlarla ilişkilendirilebilir. Bu semptomlar arasında kas gerginliği, baş ağrısı, mide rahatsızlıkları, terleme, titreme, nefes darlığı ve kalp çarpıntısı bulunabilir. Bu semptomlar, kişinin endişe düzeyi arttıkça veya stresli durumlarla karşılaştığında şiddetlenebilir.

Uykusuzluk ve Huzursuz Uyku:

Yaygın kaygı bozukluğu yaşayan bireyler genellikle uykusuzluk veya huzursuz uyku yaşarlar. Uykuya dalmakta zorlanma, gece boyunca sık sık uyanma, sabahları dinlenmiş hissetmeme veya uyku kalitesinde azalma gibi sorunlar yaşanabilir.

Konsantrasyon ve Dikkat Problemleri:

Yaygın kaygı bozukluğu, konsantrasyon ve dikkat problemleriyle ilişkilendirilebilir. Kişiler genellikle odaklanmakta zorlanır, dikkatlerini dağıtan düşüncelere kapılırlar ve iş veya okul performanslarında azalma yaşayabilirler.

Sinirlilik ve İrritabilite:

Sürekli endişe ve stres altında olmak, Yaygın kaygı bozukluğu bireylerde sinirlilik, huzursuzluk ve irritabiliteye neden olabilir. Bu durum, diğer insanlarla etkileşimde bulunurken veya günlük yaşam aktiviteleri sırasında ortaya çıkabilir.

Kaçınma Davranışları:

Bu kişiler, endişe ve kaygılarını hafifletmek veya belirli durumları kontrol etmek için kaçınma davranışları geliştirebilirler. Örneğin, sosyal etkinliklerden kaçınma, riskli durumlardan uzak durma veya yeni deneyimlerden kaçınma gibi davranışlar görülebilir.

YAYGIN KAYGI BOZUKLUĞU NASIL TEDAVİ EDİLİR? 

YKB tedavisi, genellikle bireye özgü olarak uyarlanmalıdır. Birçok durumda, bilişsel davranışçı terapi başta olmak üzere şema terapi, psikanalitik psikoterapi gibi diğer ekollerle ve uzman gerekli görürse ilaç tedavisi ile bir arada ilerlenir. Tedavi planı, uzman eşliğinde kişinin semptomlarına, yaşam tarzına ve tercihlerine göre belirlenmelidir. Sürece erken başlamak ve düzenli olarak sürdürmek, semptomların kontrol altına alınmasına ve yaşam kalitesinin artırılmasına yardımcı olacaktır.

 Psikoterapi: YKB'nin tedavisinde en etkili yöntemlerden biridir. Psikoterapi, bireyin endişe ve kaygıya yol açan düşünce kalıplarını tanımasını, sorgulamasını ve değiştirmesini hedefler. Özellikle, olumsuz düşünce desenlerini değiştirmeyi, problem çözme becerilerini geliştirmeyi ve kaygıyı azaltmayı amaçlar.

İlaç Tedavisi: Antidepresanlar ve anksiyolitikler gibi ilaçlar, YKB semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir. Genellikle serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar) veya serotonin ve norepinefrin geri alım inhibitörleri (SNRI'lar) gibi antidepresanlar kullanılır. Ancak, ilaç tedavisi her bireye uygun olmayabilir ve yan etkileri göz önünde bulundurulmalıdır.

Rahatlama Teknikleri: Derin nefes almak, kas gevşeme egzersizleri, meditasyon ve yoga gibi rahatlama teknikleri, YKB semptomlarını azaltmaya yardımcı olabilir. Bu teknikler, vücuttaki fiziksel gerilimi azaltarak stres ve kaygıyı hafifletir.

Stres Yönetimi ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Stres yönetimi teknikleri, YKB semptomlarını yönetmede önemli bir rol oynar. Düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı beslenmek, yeterli uyku almak, alkol ve kafein tüketimini sınırlamak gibi yaşam tarzı değişiklikleri, kaygıyı azaltmaya yardımcı olabilir.

YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU İLE BAŞA ÇIKMA STRATEJİLERİ:

Bilişsel Yeniden Yapılandırma: Bu teknik, kişinin endişe ve kaygıya neden olan düşünce kalıplarını tanımlamasına ve değiştirmesine yardımcı olur. Kişi, endişe ve kaygı yaratan düşüncelerini sorgular ve gerçekçi olmayan veya abartılı olduklarını fark eder. Daha sonra, daha sağlıklı ve dengeli düşünce kalıpları geliştirilir.

Korku Hiyerarşisi ve Sıralı Maruz Kalma: Bu teknik, kişinin endişe ve kaygıya neden olan durumlarla yavaşça yüzleşmesini sağlar. Kişi, endişe seviyesi en düşükten en yükseğe doğru sıralanan korku hiyerarşisini oluşturur ve sıralı maruz kalma egzersizleri yapar. Bu egzersizler, kişinin korkularıyla baş etme becerilerini güçlendirmeye yardımcı olur.

Duygusal Dengeleme Becerilerinin Geliştirilmesi: Duygusal dengeleme teknikleri, kişinin endişe ve kaygıyı daha etkili bir şekilde yönetmesine yardımcı olabilir. Nefes egzersizleri, meditasyon ve derin kas gevşeme egzersizleri gibi teknikler, duygusal dengeyi sağlamaya yardımcı olabilir.

Stres Yönetimi: Stres yönetimi teknikleri, YKB semptomlarını azaltmada etkili olabilir. Bu teknikler arasında düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı beslenme, yeterli uyku almak ve stresli durumlarla başa çıkmak için etkili stratejiler geliştirmek yer alır.

Problem Çözme Becerilerini Geliştirme: Sorunları ele alma ve çözme becerilerinin geliştirilmesi, kaygı düzeyini azaltabilir. Sorunları tanımlamak, olası çözümleri düşünmek ve bir plan oluşturmak, kişinin kendine güvenini artırabilir.

Davranışsal Aktivitelerin Planlanması: Olumlu ve tatmin edici aktiviteler planlamak ve gerçekleştirmek, YKB semptomlarını azaltabilir. Sosyal etkinliklere katılmak, hobilerle uğraşmak ve keyifli zaman geçirmek, ruh halini iyileştirebilir ve stresi azaltabilir.

Gelecek Odaklı Planlama: Bu teknik, kişinin endişeleriyle başa çıkma becerilerini geliştirmesine yardımcı olur. Kişi, gelecekte karşılaşabileceği olumsuz durumlarla nasıl başa çıkacağını planlar ve bu planları uygular. Bu, kişinin güvenini artırır ve gelecek hakkındaki endişelerini azaltır.

Beden Farkındalığı Egzersizleri: Bu teknik, kişinin bedenindeki fiziksel duyumları fark etmesine ve bunlarla başa çıkmasına yardımcı olur. Kişi, nefes alışverişine, kas gerginliğine ve diğer fiziksel belirtilere dikkat eder ve derin nefes alma, kas gevşeme egzersizleri gibi teknikleri kullanarak bedenini rahatlatır.

''Bu teknikler, YKB semptomlarını azaltmak ve kişinin günlük işlevselliğini artırmak için kullanılabilir. Psikoterapist ile işbirliği içinde kişinin ihtiyaçlarına ve semptomlarına uygun teknikler seçilerek süreç yönlendirir ve kişinin yaşam kalitesi arttırılarak sağlıklı ruhsal yapıya kavuşulur.''

Kl. Psk.İlyada Gençer