Tıkanırcasına Yeme Bozukluğu; kişinin kontrolsüz bir şekilde aşırı miktarda yemek yediği, ancak sonrasında kilo alımını önlemek için telafi edici davranışlarda bulunmadığı bir yeme bozukluğudur. Bu bozukluk, hem fiziksel hem de psikolojik sağlığı ciddi şekilde etkileyebilir. Tıkanırcasına yeme bozukluğu ileri dönemlerde anksiyete, depresyon ve obezite gibi diğer sağlık sorunlarına yol açmaktadır.

Duygusal Düzenleme ve Stres: Tıkanırcasına yeme bozukluğu, genellikle duygusal düzenleme zorlukları ve stresle başa çıkma mekanizmalarının yetersizliği ile ilişkilidir. Bireyler, olumsuz duygularla (stres, anksiyete, depresyon, yalnızlık gibi) başa çıkmak için aşırı yemek yemeye başvurabilirler. Yemek yeme, geçici bir rahatlama ve duygusal kaçış sağlar, ancak bu davranış kısa vadeli bir çözüm olup uzun vadede daha fazla suçluluk ve utanç hissine yol açmaktadır.

Düşük Benlik Saygısı ve Kendine Güven Eksikliği: Düşük özsaygı, tıkanırcasına yeme bozukluğunun ortaya çıkmasında büyük etkiye sahiptir. Birey, kendi bedeni ve varlığı hakkında olumsuz düşüncelere sahiptir. Kendini değersiz veya yetersiz hisseden birey, bu duyguları telafi etmek veya bastırmak için aşırı yemek yemeye yönelmektedir. Yeme atakları sırasında hissedilen kontrol kaybı, benlik saygısını daha da düşürdüğü için kişi kendini bir kısır döngü içinde bulmaktadır.

Kontrolü Kaybetme Üzerine Yeme Davranışları: Tıkanırcasına yeme bozukluğu yaşayan kişi, yeme davranışları üzerinde kontrol kaybı yaşamaktadır. Yeme atakları sırasında kişi yediği miktarı kontrol edemez ve bu durum, kişinin üzerinde büyük bir baskı yaratır. Kontrol kaybı ve bundan doğan baskı bireyin kendine olan güvenini ve özsaygısını zedeler bu da yeme ataklarının sıklığını artırır ve kişi günden güne içinden çıkılamaz bir döngüde hisseder.

Sosyal Çevrenin Etkisi: Popüler kültür ve sosyal medya, belirli bir vücut tipi ve güzellik standartını idealize eder. Bu baskılar, özellikle gençler üzerinde büyük bir etki yaratır. Birey, bu idealize edilen görüntüye ulaşamadığı için kendini beğenmemeye ve benliğine karşı olumsuz algı geliştirmeye başlar. Kişinin yaşadığı bu psikolojik gerilim aşırı yeme ile sonuçlanabilir. Hemen ardından suçluluk ve utanç hissiyle baş başa kalan birey kendini daha da yetersiz hisseder. Diğer taraftan yakın çevresinin tutumları da aşırı yeme davranışını perçinlemeye sebep olmaktadır. Okul, iş hayatı, arkadaşları veya aile üyeleri gibi. Özellikle ebeveyn tutumları tıkanırcasına yeme bozukluğu gelişiminde etkili olmaktadır. Aşırı koruyucu veya eleştirel ebeveynler, çocuklarının yeme ve beden algısı üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir. Aile içi çatışmalar, iletişim eksiklikleri ve yüksek beklentiler, bireyin yeme davranışlarını olumsuz yönde etkileyerek yeme bozukluklarından biri olan tıkanırcasına yemeğe yol açabilmektedir.

Travma: Geçmişte yaşanan travmatik olaylar veya duygusal sıkıntılar tıkanırcasına yeme bozukluğu gelişiminde önemli bir rol oynamaktadır. Çocuklukta veya ergenlikte yaşanan ihmal, istismar, kayıp gibi durumlar bireyin yeme davranışlarını ve beden imajını etkilemektedir. Bu tür travmatik deneyimler, bireyin kendini yeme bozuklukları yoluyla ifade etmesine bu şekilde uygun olmayan bir başa çıkma yolu bulmasına yol açabilmektedir. Baş edemediği bir duygu yaşadığında aşırı yeme atağı yaşaması gibi.

DSM-5 Kriterlerine Göre Tıkanırcasına Yeme Bozukluğu;

A. Belirli bir süre içinde (örneğin, 2 saatlik bir süre içinde) benzer bir süre içinde ve benzer koşullarda çoğu insanın yiyebileceğinden belirgin derecede daha fazla miktarda yemek yeme epizodlarının tekrar tekrar meydana gelmesi.

B. Bu epizodlar sırasında aşağıdaki özelliklerden en az üçü bulunur:

1.Normalden çok daha hızlı yemek yeme.

2.Rahatsızlık verici derecede dolu hissedene kadar yemek yeme.

3.Fiziksel olarak aç değilken büyük miktarlarda yemek yeme.

4.Utanç duyduğu için yalnız yeme.

5.Yedikten sonra kendinden tiksinme, depresif hissetme veya suçluluk duyma.

C. Tıkanırcasına yeme nedeniyle belirgin bir sıkıntı duyma.

D. Tıkanırcasına yeme epizodları ortalama olarak en az 3 ay süreyle, haftada en az bir kez meydana gelir.

E. Tıkanırcasına yeme bozukluğuna, anoreksiya nervoza veya bulimiya nervoza eşlik etmez. Tıkanırcasına yeme epizodları, telafi edici davranışlarla (örn., kendini kusturma, aşırı egzersiz, laksatif kullanımı) takip edilmez.

 TIKANIRCASINA YEME BOZUKLUĞU BELİRTİLERİ NELERDİR?

 Bu bozukluk, kişinin kontrolsüz bir şekilde büyük miktarda yiyecek tüketmesi ve ardından gelen duygusal ve fiziksel rahatsızlıklarla ilerlemektedir.

FİZİKSEL SEMPTOMLAR

Hızlı Yemek Yeme: Kişi, yemek yediği süre boyunca normalden çok daha hızlı bir şekilde yemek yer. Bu hız, yeme atakları sırasında kontrolsüz bir şekilde artar.

Aşırı Doygunluk Hissi: Rahatsızlık verici derecede dolu hissedene kadar yemek yeme. Kişi, fiziksel olarak rahatsız edici bir doluluk hissine ulaşana kadar yemeye devam eder.

Aç Olmadan Yemek: Fiziksel olarak açlık hissetmediği halde büyük miktarlarda yemek yeme. Bu durum, yeme davranışının sadece fiziksel ihtiyaçlardan değil, duygusal veya psikolojik nedenlerden kaynaklandığını gösterir.

Kilo Alımı ve Obezite: Kontrolsüz yeme alışkanlıkları, genellikle kilo alımına ve obeziteye yol açar. Bu durum, metabolik problemler ve diğer sağlık sorunlarına neden olabilir.

Sindirim Sorunları: Mide ağrısı, şişkinlik, hazımsızlık ve kabızlık gibi sindirim sorunları yaygındır. Aşırı yemek yeme, sindirim sistemini zorlar ve rahatsızlığa yol açar.

PSİKOLOJİK SEMPTOMLAR 

Suçluluk ve Utanç: Yeme ataklarından sonra kişi genellikle suçluluk, utanç veya tiksinti hisseder. Bu duygular, yeme bozukluğunun psikolojik etkilerini gösterir.

Duygusal Yeme: Stres, anksiyete, depresyon veya diğer olumsuz duygularla başa çıkmak için yemek yeme. Yemek yeme, kişi için bir tür kaçış ve rahatlama yöntemi haline gelir.

Benlik Saygısı ve Kendine Güven Eksikliği: Kişinin kendi bedenine ve yeteneklerine olan güveni azalabilir. Düşük özsaygı, yeme bozukluğunun hem nedeni hem de sonucu olabilir.

 Duygusal Dengesizlik: Yemek yeme atakları ve ardından gelen suçluluk duyguları, duygusal dengesizliklere yol açar. Kişi, sürekli bir duygusal dalgalanma içinde olabilir.

Ruh Hali Değişiklikleri: Anksiyete, depresyon ve stres belirtileri yaygındır. Yemek yeme alışkanlıkları ve duygusal durumlar arasında doğrudan bir ilişki vardır.

DAVRANIŞSAL SEMPTOMLAR

Kontrol Kaybı: Yeme atakları sırasında kişi yediği miktarı kontrol edemez ve bu durumun önüne geçemez. Kontrol kaybı, yeme bozukluğunun ana özelliklerinden biridir.

Gizli Yeme: Kişi genellikle yalnızken yemek yer ve yeme davranışlarını gizler. Sosyal durumlarda aşırı yeme davranışını saklamaya çalışır.

Yeme Davranışında Bozulma: Yeme davranışının normalden sapması, düzenli ve dengeli beslenmenin bozulması. Bu durum, kişinin genel sağlık ve yaşam kalitesini olumsuz etkiler.

Sosyal İzolasyon: Yemekle ilgili utanç ve suçluluk duyguları, kişinin sosyal etkinliklerden kaçınmasına yol açabilir. Birey, sosyal ortamlarda yemek yemekten kaçınır ve yalnız kalmayı tercih eder.

 İş ve Okul Performansında Düşüş: Dikkat ve konsantrasyon problemleri nedeniyle iş veya okul performansında düşüş yaşanabilir. Yemek yeme alışkanlıklarının düzensizliği, günlük işlevselliği olumsuz etkiler.

Günlük Aktivitelerde Zorluk: Aşırı yeme ve bunun fiziksel sonuçları, günlük aktivitelerde zorluklara yol açabilir. Yorgunluk, sindirim sorunları ve kilo alımı, günlük yaşamı zorlaştırır.

TIKANIRCASINA YEME BOZUKLUĞU TEDAVİ YÖNTEMİ NEDİR?

Psikoterapi

Yeme bozukluklarından biri olan tıkanırcasına yeme bozukluğu, kontrolsüz yeme ataklarını içerir devamında telafi edici herhangi bir davranışı kapsayaman bu ruhsal sorunda psikoterapötik yaklaşım kişinin yeme davranışlarını ve bu davranışların altında yatan duygusal boyutları ele almayı amaçlar. Tedavi süreci, genellikle çeşitli psikoterapi yaklaşımlarını içerebilir terapistin uygun gördüğü metodoloji ile ve kişiye özel olarak uygulanır. Düzenli ve sabırlı olmak terapinin doğası kabul edilirken, kişinin sağlıklı ruhsal yapıya kavuşması amaçlanmaktadır.

Beslenme Desteği

Beslenme danışmanlığında diyetisyenler, bireyin sağlıklı yeme alışkanlıkları geliştirmesine ve dengeli beslenme planları oluşturmasına yardımcı olur.

Farmakolojik Müdahale

Tıkanırcasına yeme bozukluğu tedavisinde ilaç tedavisi, psikoterapi ile birlikte kullanıldığında etkili olmaktadır. Antidepresanlar, depresyon ve anksiyete belirtilerini hafifletmek ya da iştahı düzenlemek için kullanılabilmektedir.

‘’Tıkanırcasına Yeme Bozukluğu, derin psikolojik sorunların bir dışavurumu olarak değerlendirilir ve iyileşme süreci, bireyin fiziksel, psikolojik ve sosyal ihtiyaçlarını ele alan bütüncül bir yaklaşımı gerektirir. Her birey özel ve biriciktir. Yukarıda anlatılanlar ile bakış açısı katmak ve farkındalık kazandırmak amaçlanmaktadır. Bir çeşit Yeme bozukluğu olan Tıkanırcasına Yeme yaşadığınızı düşünüyorsanız, profesyonel yardıma baş vurmak sağlıklı çözüm yolu olacaktır.’’

Kl.Psk.İlyada Gençer